طلاق از طرف مرد یکی از موضوعات حساس در جامعه هست که در فراز و نشیبهای زندگی مشترک گاه زوجین ناگزیر از جدایی و متارکه هستند و فلذا تصمیم به طلاق میگیرند در قانون مدنی ایران طلاق میتواند به درخواست زوج (زوجه) یا با توافق زوجین صورت پذیرد حال هرگاه شرایط زندگی مشترک به گونهای باشد که امکان ادامه زندگی را برای زوج ناممکن کند طلاق به درخواست مرد انجام خواهد شد بنابراین در ادامه شرایط طلاق به درخواست زوج را بررسی خواهیم کرد.
شرایط طلاق از طرف مرد
سابقاً مرد میتوانست با مراجعه به دفاتر ازدواج و طلاق به راحتی و به طور یک جانبه همسر خود را طلاق دهد اما طبق قوانین و مقررات جدید در حال حاضر طلاق به درخواست زوج نیز پیچیدگیهای خاص خود را دارد برای این امر ابتدا مرد باید با در دست داشتن شناسنامه، کارت ملی و عقدنامه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده و دادخواست طلاق به طرفیت زوجه تقدیم نماید؛ پس از تشکیل جلسه دادرسی و تعیین تکلیف در خصوص حقوق و مطالبات مالی زوجه نسبت به اخذ گواهی عدم امکان سازش اقدام نماید
و با در دست داشتن این گواهی ظرف مدت ۳ ماه از تاریخ قطعیت حکم به یکی از دفاتر ازدواج و طلاق مراجعه کرده همسر خود را طلاق دهد و چنانچه ظرف مهلت ۶ ماه نسبت به اجرای صیغه طلاق اقدام ننماید، گواهی مربوط از درجه اعتبار ساقط است.
صدور گواهی عدم امکان سازش در فرضی که طلاق به درخواست زوج است، منوط به تأدیه و پرداخت کلیه حقوق و مطالبات مالی زوجه ازجمله مهریه، نفقه، اجرت المثل، نحله و غیره به صورت نقد و تمام و کمال است مگر آنکه خود زوجه مرد را از پرداخت این مطالبات و وجوه بری نموده باشد و نسبت به حقوق مالی خود ناشی از ایام زوجیت ادعایی نداشته باشد و یا آنکه زوج اعسار خود را نسبت به پرداخت این حقوق اثبات نموده باشد و یا آنکه طلاق از نوع خلعی و یا مبارات بوده باشد که در این صورت در حد ما بذل (آنچه که به شوهر بخشیده شده است) مرد از پرداخت وجوه معاف است.
ماده ۱۱۳۳:
مرد میتواند با رعایت شرایط مقرر در این قانون با مراجعه به دادگاه، تقاضای طلاق همسرش را بنماید.
تبصره – زن نیز میتواند با وجود شرایط مقرر در مواد (1129)، (1119) و (1130) این قانون، از دادگاه تقاضای طلاق نماید؛ همچنین این حق که مرد هر زمان که بخواهد میتواند حتی بدون داشتن دلیل و عذر موجه همسر خود را طلاق دهند فقط مختص به مسلمانان میباشد و در سایر اقلیتهای مذهبی که در قانون اساسی ایران به رسمیت شناخته شدهاند (کلیمی، زرتشتی، مسیحی) تابع مذهب خود میباشند و دادگاه مکلف است طبق قوانین و مقررات آن مذهب عمل نماید؛
البته باید توجه داشت که طلاق از جانب مرد فقط مختص عقد دائم است و در عقد موقت و یا در اصطلاح عامیانه صیغه نیازی به طلاق نیست و اصلاً طلاق مصداق ندارد، بلکه زوج میتواند در میانه مدت، بذل مدت کند، یعنی از ادامه زوجیت صرف نظر نماید و یا آنکه خود مدت منقضی شده و به اتمام برسد که در هر دو حالت نیز نیازی به حضور در دادگاه و انجام فرآیند طلاق نیست.
طلاق غیابی به درخواست زوج
در طلاق به درخواست زوج نیز امکان طلاق غیابی وجود دارد به این صورت که تمامی تشریفات طلاق باید انجام شود و چنانچه مرد هیچ آدرس و نشانی از زوجه نداشته باشد پس از انتشار آگهی در روزنامههای محلی یا کثیرالانتشار نیز محل اقامت زن یافت نشود، مرد میتواند از دادگاه رأی غیابی اخذ کرده و پس از انقضای مهلت قانونی واخواهی، تجدید نظرخواهی و فرجام خواهی در مهلت قانونی نسبت به اجرای صیغه طلاق اقدام نماید.
بنابراین حتی در طلاق غیابی نیز دادگاه نسبت به مهریه و سایر حقوق مالی ناشی از زوجیت زوجه تعیین تکلیف میکند و چنانچه زن پس از مدتی از حکم طلاق مطلع شود و به آن اعتراض داشته باشد، میتواند نسبت به آن اعتراض کرده و درخواست واخواهی نماید، فلذا حتی در طلاق غیابی نیز هیچ حقی از زوجه زائل نخواهد شد
شرط تنصیف دارایی
یکی از شروط مندرج در عقدنامهها که بند الف آن میباشد شرط تنصیف دارایی است، به زبان ساده یعنی هرگاه مرد بدون دلیل و عذر موجه همسر خود را طلاق دهد و این امر برای دادگاه محرز شود باید تا نصف اموال خود را که پس از ازدواج به دست آورده و یا معادل آن را طبق نظر دادگاه به همسر خود تقدیم کند.
به عبارت دیگر برای اجرای این بند از عقدنامه دو شرط لازم است: اول آنکه طلاق حتماً باید به درخواست زوج باشد و دوم آنکه طلاق به درخواست مرد ناشی از تخلف زن از انجام وظایف زناشویی خود مانند عدم تمکین و یا سوء رفتار زوجه و مواردی از این دست نبوده باشد.
همچنین لازم به ذکر است که در طلاق به درخواست زوج رضایت زن تاثیری در نفس موضوع ندارد به عبارت دیگر مخالفت زوجه با طلاق نمیتواند مانع از صدور حکم طلاق شود بلکه فقط در عمل ممکن است انجام فرآیند طلاق را برای مرد طولانیتر و پیچیدهتر کند، البته با ذکر این نکته که پرداخت مهریه زوجه در هر حال بر عهده مرد است؛ چه برای طلاق همسر خود دلیل موجهی داشته باشد و چه آنکه بدون دلیل و عذر موجه اقدام به این امر نماید؛
به عبارت دیگر داشتن دلیل موجه برای طلاق زن نمیتواند مرد را از پرداخت مهریه همسر خود بری الذمه کند و زن در هر حال مستحق مهریه است و مواردی مانند سوء رفتار و نشوز زن (عدم تمکین) و یا حتی مواردی مانند: خیانت تأثیری در استحقاق زوجه برای دریافت مهریه ندارد.
مهریه در طلاق به درخواست مرد
گفتیم که اگر مرد بخواهد همسر خود را طلاق دهد حتماً باید مهریه زوجه را با تمامی حقوق و مطالبات ناشی از ایام زوجیت اعم از نفقه، اجرت المثل، ایام زوجیت و غیره به طور نقد و تمام و کمال به زوجه پرداخت نماید، مگر آنکه استطاعت و ملائت پرداخت آن به صورت نقد را نداشته باشد که در این صورت باید به دادگاه دادخواست اعسار تقدیم کرده و پس از آنکه اعسار وی برای دادگاه اثبات شد دادگاه وی را به پرداخت مهریه به صورت اقساطی محکوم مینماید
و قاضی با توجه به شرایط وی نحوه پرداخت به صورت اقساط و میزان و مدت آن را مشخص میکند؛ البته غالباً اعسار با تنظیم استشهادیه محلی و شهادت سه نفر و گواهی حقوق یا درآمد اثبات میگردد.
البته این در فرضی است که مهریه زوجه از نوع عندالمطالبه باشد و چنانچه مهریه زوجه در عقدنامه از نوع عندالاستطاعه قید گردیده باشد، پرداخت مهریه به زوجه منوط به آن است که زوجه، خود استطاعت و توانایی مالی زوج در پرداخت مهریه را ثابت نماید؛ اگر زوجه باکره هم باشد، فقط نصف مهریه به او تعلق خواهد گرفت.
نفقه زن در ایام زوجیت
نفقه زن در ایام زوجیت و همچنین پس از اجرای صیغه طلاق تا انقضای مدت عده با مرد است، مگر آنکه زن مرد را از پرداخت نفقه بری کرده باشد و یا آنکه خود رضایت داده باشد یا آنکه در خصوص نحوه پرداخت آن بین زوجین توافق دیگری صورت گرفته باشد و یا آنکه به دلایل دیگری مانند سوء رفتار و نشوز زن، زوجه مستحق دریافت نفقه نباشد.
اجرت المثل ایام زوجیت در طلاق از ناحیه زوج
طبق تبصره ماده ۳۳۶ قانون مدنی اجرت المثل ایام زوجیت نیز از تاریخ عقد تا اجرای صیغه طلاق محاسبه گردیده و پرداخت آن بر عهده مرد است که میزان و مقدار آن را کارشناس رسمی دادگستری سالیانه برحسب معیارهایی همچون وضعیت مالی زوج، سبک زندگی زوجین، تعداد فرزندان آنها و غیره محاسبه میکند، البته اگر زن در دادگاه اقرار نماید که کارهای منزل زوج را به صورت رایگان و بدون چشمداشت مالی انجام میداده است مستحق دریافت اجرت المثل نخواهد بود؛ همچنین اگر مرد حکم طلاق را گرفته باشد، اما آن را در دفتر ازدواج و طلاق ثبت نکند و یا آنکه در ایام عده طلاق رجعی فوت کند، زن از او ارث میبرد.
ماده ۳۳۶
هر گاه کسی بر حسب امر دیگری، اقدام به عملی نماید که عرفاً برای آن عمل اجرتی بوده و یا آن شخص عادتاً مهیای آن عمل باشد، عامل مستحق اجرت عمل خود خواهد بود مگر این که معلوم شود که قصد تبرع داشته است.
تبصره – چنانچه زوجه کارهایی را که شرعاً به عهده ی وی نبوده و عرفاً برای آن کار اجرتالمثل باشد، به دستور زوج و با عدم قصد تبرع انجام داده باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرتالمثل کارهای انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم مینماید.
تکلیف حضانت فرزندان در طلاق به درخواست زوج
وفق ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده چنانچه در خصوص حضانت فرزندان مشترک زوجین قبلاً توافقی مابین آنها صورت گرفته باشد توافق صورت گرفته در نزد دادگاه معتبر و محترم است در غیر این صورت حضانت فرزندان مطابق قانون تعیین خواهد شد که طبق ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی حضانت فرزندان تا سن ۷ سالگی با مادر و پس از آن تا رسیدن به سن بلوغ با پدر خواهد بود که سن بلوغ مطابق قانون ایران برای دختران ۹ سال و برای پسران ۱۵ سال تمام شمسی خواهد بود و پس از آن فرزندان از سن حضانت خارج شده و خود میتوانند تصمیم بگیرند
که با کدام یک از والدین زندگی کنند البته دادگاه در امر حضانت مکلف است مصلحت و غبطه طفل را رعایت نموده و مطابق آن حکم دهد بدین معنی که بدون توجه به سن و یا جنسیت فرزند هرگونه که صلاح و مصلحت کودک اقتضا نماید حضانت طفل و نحوه ملاقات او با والد دیگر را تعیین کند.
ماده ۱۱۶۹
برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی میکنند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است.
تبصره – بعد از هفت سالگی در صورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه میباشد.
ماده ۲۹ – دادگاه ضمن رأی خود با توجه به شروط ضمن عقد و مندرجات سند ازدواج، تکلیف جهیزیه، مهریه و نفقه زوجه، اطفال و حمل را معین و همچنین اجرتالمثل ایام زوجیت طرفین مطابق تبصره ماده (۳۳۶) قانون مدنی تعیین و در مورد چگونگی حضانت و نگهداری اطفال و نحوه پرداخت هزینههای حضانت و نگهداری تصمیم مقتضی اتخاذ میکند؛ همچنین دادگاه باید با توجه به وابستگی عاطفی و مصلحت طفل، ترتیب، زمان و مکان ملاقات وی با پدر و مادر و سایر بستگان را تعیین کند؛ ثبت طلاق موکول به تأدیه حقوق مالی زوجه است؛
طلاق در صورت رضایت زوجه یا صدور حکم قطعی دایر بر اعسار زوج یا تقسیط محکومبه نیز ثبت میشود؛ در هرحال، هرگاه زن بدون دریافت حقوق مذکور به ثبت طلاق رضایت دهد میتواند پس از ثبت طلاق برای دریافت این حقوق از طریق اجرای احکام دادگستری مطابق مقررات مربوط اقدام نماید.
مدت زمان انجام طلاق از طرف مرد
شایان توجه است که اجرای حکم طلاق منوط به نهایی شدن آن است بدین معنی که پس از طی مراحل مقتضی و ارجاع پرونده به دادگاه بدوی خانواده و صدور حکم در دادگاه بدوی چنانچه حکم به ضرر هر یک از طرفین باشد میتواند در مهلت ۲۰ روزه از حکم مذکور تجدید نظرخواهی کند که در این صورت پرونده به دادگاه تجدید نظر استان فرستاده میشود که رسیدگی در دادگاه تجدید نظر استان غالباً تنها از طریق تبادل لوایح و بدون حضور طرفین و تشکیل جلسه رسیدگی است.
پس از آنکه دادگاه تجدید نظر استان نیز رای خود را صادر کرد چنانچه رای به ضرر هر یک از طرفین باشد او نیز میتواند در دیوان عالی کشور ظرف مهلت ۲۰ روزه از رای صادر شده توسط دادگاه تجدید نظر استان فرجام خواهی نماید، البته که دیوان عالی کشور ممکن است رای دادگاه تجدید نظر را تایید کند و یا آن را ناقص بداند و یا خلاف قانون دانسته و آن را نقض نماید و مجدداً
پرونده را برای رسیدگی ماهوی به دادگاه تجدید نظر استان اعاده نماید که در این صورت پس از صدور حکم مجدد از سوی دادگاه، دادگاه تجدید نظر استان مجدداً هر یک از زوجین که رای صادره به ضرر او باشد در مهلت ۲۰ روز حق فرجام خواهی از رای صادره را خواهد داشت.
فلذا پرونده طلاق از ناحیه زوج نیز پروندهای طولانی و زمانبر است مگر آنکه زوجین به آرا اعتراض نکنند و یا اینکه زوجه در دادگاه حضور نیابد و لایحه نیز ارسال نکند که در این صورت رای به صورت غیابی صادر خواهد شد؛ بنابراین به طور تقریبی میتوان گفت از آنجایی که طبق قوانین مدنی و آیین دادرسی مدنی ایران پرونده طلاق باید سه مرحله بدوی تجدید نظر و دیوان عالی کشور را جهت اجرای حکم بگذراند با فرض اینکه طرفین به آرای صادره از دادگاهها اعتراض نمایند پرونده طلاق تا حصول نتیجه نهایی حدوداً یک سال به طول خواهد انجامید مگر آنکه یکی از طرفین به آرا اعتراض نکند.
وکالت در طلاق
اگر مرد از همسرش وکالت در انجام مراحل طلاق از جمله انجام داوری و یا اجرای صیغه طلاق و غیره داشته باشد میتواند بدون حضور زوجه و با گرفتن وکیل با واسطه برای زن، همسرش را طلاق دهد؛ همچنین اگر در اثنای رسیدگی به پرونده طلاق، زوجین با یکدیگر در خصوص مسائل مرتبط از جمله مهریه، حضانت فرزندان و غیره و به طور کلی در امر جدایی توافقی حاصل کنند، میتوانند دادخواست خود را به طلاق توافقی تبدیل نمایند.
لازم به ذکر است که در تمامی موارد طلاق (طلاق به درخواست زوج و زوجه و به جز طلاق توافقی) دادگاه برای صدور حکم طلاق و یا گواهی عدم امکان سازش به جهت صلح و سازش طرفین میان طرفین، زوجین را به داوری ارجاع میدهد که این داوران باید متاهل باشند و سن آنها نیز حداقل ۳۰ سال باشد؛ البته در عمل نظر داوران چندان برای دادگاه ملاک نیست و نمیتواند مستند صدور رای دادگاه قرار گیرد، اما این مورد الزام قانونگذار در پروندههای طلاق است.
شرایط طلاق از جانب مرد
وفق ماده ۱۱۳۶ قانون مدنی، مرد برای طلاق باید دارای اهلیت باشد؛ به عبارت دیگر اگر مرد در هنگام طلاق مجنون و یا نابالغ باشد و یا با اکراه و یا بدون قصد واقعی (به طور مثال: در حالت خواب، مستی و غیره) اقدام به طلاق همسر خود نماید، این طلاق از نظر شرعی و قانونی صحیح نیست و مرد باید همه شرایط را به طور همزمان دارا باشد، در غیر این صورت طلاق همسر وی باطل است.
ماده ۱۱۳۶:
طلاق دهنده باید بالغ و عاقل و قاصد و مختار باشد.
دادگاه صالح در طلاق از طرف مرد
وفق قانون آیین دادرسی مدنی ایران، دادگاه صالح برای رسیدگی به دعاوی، دادگاه محل اقامت خوانده است؛ بنابراین طبق این اصل عمومی مرد باید در دادگاهی دادخواست طلاق تقدیم کند که زن اقامت دارد، نه در دادگاه محل اقامت خود زوج
مدارک لازم برای طلاق به درخواست زوج
- اصل شناسنامه
- اصل کارت ملی
- اصل عقدنامه یا رونوشت آن بدون وجود عقدنامه و اثبات رابطه زوجیت، دادگاه اقدام به صدور حکم طلاق نمیکند؛ به عبارتی بدون وجود عقدنامه هرگز طلاق امکانپذیر نیست. فلذا زوجین چنانچه عقدنامه خود را به هر دلیلی گم کرده و آن را در دست ندارند، میتوانند با مراجعه به دفترخانهای که در آن عقد ازدواج منعقد گردیده است، از عقدنامه خود رونوشت تهیه نمایند.
طلاق از ناحیه زوج در دوران نامزدی
بر اساس قانون مدنی ایران وعده ازدواج و نکاح و در اصلاح عامیانه نامزدی نکاح محسوب نمیشود، فلذا جدایی در دوران نامزدی تابع قواعد مربوط به طلاق نمیباشد، چرا که هنوز عقدی جاری نشده است که طلاق واقع گردد، اما اگر بین طرفین عقد نکاح جاری شده و طرفین در حقیقت زن و شوهر هستند اما همچنان با یکدیگر صرفاً در یک منزل مشترک زندگی نمیکنند و عرف آنها را نامزد میداند،
طلاق تابع همان قواعد و مقرراتی است که در بالا بیان شد، تنها با این تفاوت که اگر زوجه باکره باشد و بین آنها نزدیکی واقع نشده باشد، فقط نصف مهریه به او تعلق خواهد گرفت؛ همچنین زوجین میتوانند پس از طلاق اسم یکدیگر را از شناسنامه خود حذف کنند.
جمع بندی درباره طلاق به درخواست زوج
در مقاله طلاق به درخواست زوج اطلاعات کاملی درباره شرایط طلاق به درخواست زوج، طلاق غیابی از طرف مرد، شرط تنصیف دارایی، مهریه در طلاق به درخواست مرد، نفقه زن در ایام زوجیت، اجرت المثل ایام زوجیت در طلاق به درخواست مرد، تکلیف حضانت فرزندان در طلاق به درخواست زوج، مدت زمان انجام طلاق از ناحیه زوج، وکالت در طلاق، شرایط طلاق از جانب مرد، دادگاه صالح در طلاق از طرف مرد، مدارک لازم برای طلاق به درخواست زوج، طلاق از جانب مرد در دوران نامزدی به شما ارائه شد؛ در صورتی که پس از مطالعه این مطلب سوالی در این باره داشتید میتوانید با وکلای موسسه سفیران ایرانیان مطرح نموده و پاسخ خود را دریافت نمایید.
سوالات متداول درباره طلاق به درخواست زوج
در این بخش به سوالات متداول متقاضیان طلاق به درخواست زوج خواهیم پرداخت؛ اگر جواب سؤال شما در لیست زیر نبود، میتوانید سوالات خود را کامنت کنید تا در سریعترین وقت ممکن به آنها رسیدگی شود.
1. در دادخواست طلاق به درخواست زوج تکلیف حقوق مالی زوجه چیست؟
در طلاق به درخواست زوج باید تکلیف پرداخت کلیه حقوق زوجه بر ذمه زوج از جمله مهریه، اجرت المثل، نفقه و … روشن شود.
2. پروسه طلاق به درخواست زوج چقدر به طول میانجامد؟
بدون حضور وکیل بعضاً تا یک سال هم ممکن است به طول بیانجامد اما با حضور وکیل این پروسه حداکثر ۴ ماه زمان خواهد برد.
3. مدارک لازم برای طلاق از ناحیه زوج چه مواردی است؟
ارائه شناسنامه، کارت ملی زوج و عقدنامه یا رونوشت آن از جمله مدارک لازم برای ثبت دادخواست طلاق از جانب مرد است.
4. شرایط لازم برای ثبت طلاق از ناحیه زوج چیست؟
طبق ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی اختیار طلاق با مرد است و بدون نیاز به اثبات دلایل خاصی میتواند زن را طلاق دهد اما در حال حاضر ثبت طلاق بدون صدور گواهی عدم امکان سازش امکانپذیر نمیباشد و مردی که اهلیت لازم را داشته باشد میتواند اقدام به طلاق نماید.
5. دادگاه صالح برای رسیدگی به دادخواست طلاق به درخواست مرد کجاست؟
دادگاه صالح برای رسیدگی به دادخواست طلاق از ناحیه زوج دادگاه خانواده محل اقامت زوجه میباشد.
6. حضانت فرزندان در طلاق از طرف مرد با کدام یک از والدین است؟
حضانت فرزند پسر و دختر تا ۷ سالگی با مادرشان است پس از آن دختر تا ۹ سالگی و پسر تا ۱۵ سالگی حضانت با پدر است بعد از گذشت از سن های فوق از سن حضانت خارج شده و خود تصمیم میگیرند که با کدام یک از والدین خود زندگی کنند.
7. آیا بدون سند ازدواج میتوان دادخواست طلاق از ناحیه زوج را ثبت کرد؟
طلاق بدون ارائه سند یا قباله ازدواج اصولاً امکانپذیر نمیباشد و در صورت مفقودی و یا عدم دسترسی به سند ازدواج میتوان به دفتر ثبت ازدواجی که عقد نکاح در آن ثبت شده مراجعه و تقاضای صدور رونوشت سند ازدواج را نمود.
8. آیا ثبت دادخواست طلاق از ناحیه زوج بدون رضایت زوج امکانپذیر است؟
بله؛ از آنجایی که حق طلاق مطابق قوانین ایران با مرد است و نیاز به اثبات یا ابراز دلیل قانونی خاص ندارد طلاق بدون رضایت زوجه هم امکانپذیر میباشد.
9. آیا در دادخواست طلاق از طرف مرد میتوان برای اعسار هم اقدام کرد؟
اگر دادخواست طلاق از ناحیه زوج باشد و زوجه برای مهریه اقدامی نکرده باشد زوج میتواند از همان دادگاهی که به طلاق رسیدگی کرده، ثبت دادخواست رسیدگی اعسار را نیز نماید و امکان ثبت طلاق تا پیش از رسیدگی به اعسار میسر نمیباشد.
10. آیا ثبت طلاق از ناحیه زوج در دوران عقد نیز امکانپذیر است؟
ثبت دادخواست طلاق در دوران عقد مانعی ندارد و مرد هر زمان اراده کند با پرداخت حقوق زن به طور کامل میتواند زن را طلاق دهد اگر زن و شوهر در دوران عقد نزدیکی نداشته باشند نصف مهریه و و در صورت وجود رابطه و باکره نبودن زوجه، مرد موظف به پرداخت مهریه کامل می باشد.